مشاوره و درمان
اختلال شخصیت خودشیفته؛ شناخت عمیق، تشخیص دقیق و درمان تخصصی در کلینیک بروکا
آذر
اختلال شخصیت خودشیفته یکی از پیچیدهترین و در عین حال رایجترین مشکلات روانشناختی در حوزه اختلالات شخصیت است. در این وضعیت، فرد الگوی پایدار و انعطافناپذیری از احساس بزرگمنشی، نیاز شدید به تحسین و ناتوانی در همدلی بروز میدهد.
بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال در ظاهر اعتماد به نفس بالا و قدرت روانی زیاد نشان میدهند، اما در لایههای پنهان ذهن، شکنندگی هیجانی، ترس از طرد و حساسیت به انتقاد شدت زیادی دارد. در کلینیک بروکا، سالانه موارد زیادی از افراد با نشانههای مرتبط با شخصیت خود شیفته مراجعه میکنند و تجربه بالینی نشان میدهد که این اختلال در صورت تشخیص و درمان بهموقع، قابل مدیریت و قابل اصلاح است.
اختلال شخصیت خودشیفته برخلاف رفتارهای خودمحور معمول، الگوی پایداری است که تعاملات فردی، عملکرد شغلی، روابط عاطفی و کیفیت زندگی را تحت تأثیر قرار میدهد. فرد مبتلا معمولاً دیگران را ابزار یا وسیلهای برای تأیید ارزشهای خود میبیند و در شرایطی که مورد نقد قرار گیرد، ممکن است واکنشهای شدیدی مانند خشم، قطع رابطه، یا رفتارهای جبرانی از خود نشان دهد.
در کلینیک بروکا مراجعان زیادی گزارش میکنند که رفتارهای افراد مبتلا به شخصیت خود شیفته نه از روی بدخواهی، بلکه از ماهیت ساختاریافته این اختلال ناشی میشود. در نتیجه درمان نیازمند شیوهای علمی، مرحلهای و مبتنی بر واقعیتهای روانشناختی است.
انواع اختلال شخصیت خودشیفته
اختلال شخصیت خودشیفته به یک شکل واحد بروز نمیکند و پژوهشگران سه الگوی اصلی را برای آن تعریف کردهاند. این دستهبندیها در فرایند درمان و تشخیص اهمیت فراوانی دارد، زیرا هر گروه ویژگیهای خاصی دارد.
۱. شخصیت خودشیفته آشکار
در این نوع، فرد رفتارهای خودبزرگبینانه خود را آشکار نشان میدهد. او انتظار دارد دیگران ارزش و برتری او را تأیید کنند و معمولا موفقیتهای خود را بزرگنمایی میکند. بسیاری از رفتارهای فردی که شخصیت خود شیفته آشکار دارد، برای دیگران قابل مشاهده است. این افراد معمولاً تمایل دارند در مرکز توجه باشند و پذیرای نقد نیستند. این الگو بیشترین شباهت را به تعاریف کلاسیک اختلال شخصیت خودشیفته دارد.
۲. شخصیت خودشیفته پنهان
در این گروه، ویژگیهای خودشیفتگی به شکل درونی و ناپیدا دیده میشود. فرد ممکن است در ظاهر فروتن، حساس یا آسیبپذیر باشد، اما در ذهن خود احساس برتری و انتظار ویژه بودن را حفظ میکند. بسیاری از مراجعانی که در کلینیک بروکا تشخیص شخصیت خود شیفته پنهان میگیرند، از رنج ناشی از انتقاد یا مقایسه مداوم با دیگران شکایت دارند.
۳. شخصیت خودشیفته آسیبپذیر
در این نوع ترکیبی از بزرگمنشی پنهان و احساس نابسندگی شدید دیده میشود. فرد از یک سو خود را متفاوت میبیند و از سوی دیگر تحمل شکست و ناکامی برای او دشوار است. این افراد بیشتر دچار اضطراب، افسردگی و روابط ناپایدار میشوند.
نشانهها و علائم اختلال
اختلال شخصیت خودشیفته بر اساس مجموعهای از نشانههای پایدار قابل تشخیص است. برخی از اصلیترین علائم عبارتاند از:
- احساس اغراقشده از اهمیت خود
- خیالپردازی درباره موفقیت، قدرت یا زیبایی
- اعتقاد به خاص و منحصر به فرد بودن
- نیاز دائمی به تحسین
- بهرهکشی از دیگران برای رسیدن به اهداف
- ناتوانی در همدلی
- حسادت به دیگران یا تصور حسادت دیگران
- رفتارهای متکبرانه
بسیاری از افرادی که با شخصیت خود شیفته زندگی میکنند، گزارش میکنند که این افراد در روابط بلندمدت ثبات ندارند و معمولاً وقتی احساس توجه یا تحسین کم میشود، رابطه را رها میکنند.
علتهای شکلگیری اختلال
پژوهشهای بالینی نشان دادهاند که اختلال شخصیت خودشیفته نتیجه مجموعهای از عوامل است و هیچ علت واحدی برای آن قابل معرفی نیست. برخی از مهمترین عوامل عبارتاند از:
۱. سبک تربیتی
دریافت تحسین افراطی بدون پایه واقعی، عدم پذیرش شکست، یا برعکس تجربه تحقیر و بیتوجهی میتواند زمینهساز شکلگیری شخصیت خود شیفته باشد.
2. تجربههای دردناک اولیه
برخی کودکان برای جبران احساس ضعف یا نابسندگی، یک ساختار دفاعی مبتنی بر برتری میسازند که در بزرگسالی به الگوی پایدار شخصیتی تبدیل میشود.
۳. زمینه ژنتیک
برخی مطالعات نشان میدهد زمینههای زیستی و وراثتی میتوانند در شکلگیری ویژگیهای مرتبط با شخصیت خود شیفته نقش داشته باشند.
۴. عوامل فرهنگی
فرهنگهایی که به رقابت، شهرت و ظاهر اهمیت زیادی میدهند، زمینه رشد این اختلال را افزایش میدهند.
روشهای تشخیص اختلال
تشخیص دقیق اختلال شخصیت خودشیفته با مصاحبه بالینی، بررسی تاریخچه روانشناختی و تحلیل الگوهای رفتاری انجام میشود. درمانگران کلینیک بروکا از ابزارهای استاندارد برای ارزیابی شدت نشانهها استفاده میکنند. تشخیص صحیح اهمیت دارد، زیرا این اختلال ممکن است با مشکلات دیگری مانند اختلال دوقطبی یا اختلالات اضطرابی اشتباه گرفته شود. متخصص با بررسی روابط، واکنشها، تاریخچه خانوادگی و میزان انعطافپذیری هیجانی، نوع شخصیت خود شیفته را مشخص میکند.
بایوفیدبک در مدیریت اختلال
بایوفیدبک یکی از روشهای کمککننده برای مدیریت هیجانات افراد مبتلا به شخصیت خود شیفته است. این افراد معمولاً هنگام مواجهه با انتقاد، ناکامی یا تهدیدهای روانی واکنشهای شدید جسمانی مانند افزایش ضربان قلب یا تنش عضلانی نشان میدهند. بایوفیدبک با اندازهگیری و نمایش همزمان واکنشهای فیزیولوژیک، به فرد کمک میکند تا هیجانات خود را کنترل و واکنشها را تعدیل کند. این روش بهویژه برای کاهش خشم ناگهانی یا حساسیت به شکست مؤثر است.
نقش QEEG در تشخیص
نقشهبرداری مغزی یا QEEG در بررسی الگوهای فعالیت مغزی افراد مبتلا به اختلالات شخصیت بسیار کاربرد دارد. دادههای QEEG نشان میدهد که برخی افراد دارای شخصیت خود شیفته در نواحی مرتبط با پردازش هیجان یا خودارزیابی، فعالیت غیرطبیعی دارند. این اطلاعات به درمانگر کمک میکند تا برنامه درمانی دقیقتری تدوین کند. استفاده از QEEG بهویژه برای تشخیص تفاوت بین الگوهای آشکار و پنهان شخصیت خودشیفته مفید است.
پرسشنامههای سنجش اختلال
در کلینیک بروکا از پرسشنامههای معتبر بینالمللی برای سنجش شدت اختلال استفاده میشود. این ابزارها به تشخیص دقیقتر و بهخصوص پایش روند درمان کمک میکنند. برخی از مهمترین پرسشنامهها شامل موارد زیر است:
- پرسشنامه اختلالات شخصیت
- مقیاس خودشیفتگی بالینی
- پرسشنامه تنظیم هیجان
- مقیاس روابط بینفردی
با استفاده از این ابزارها میتوان میزان بزرگمنشی، همدلی، حساسیت به انتقاد، و الگوهای رفتاری مرتبط با شخصیت خود شیفته را سنجید.
روشهای درمان اختلال
درمان اختلال شخصیت خودشیفته فرایندی زمانبر اما مؤثر است. درمانگران کلینیک بروکا از رویکردهای علمی و مبتنی بر شواهد برای اصلاح این الگوهای شخصیتی استفاده میکنند.
۱. درمان شناختی رفتاری
یکی از مؤثرترین روشها برای تغییر افکار غیرواقعی و اصلاح الگوهای نادرست است. این روش کمک میکند فرد مسیری منطقیتر برای ارزیابی خود و دیگران پیدا کند.
۲. طرحواره درمانی
بسیاری از افراد دارای شخصیت خود شیفته از طرحوارههای دوران کودکی رنج میبرند. طرحواره درمانی کمک میکند این الگوهای اولیه شناسایی و اصلاح شوند.
۳. درمان تحلیلی
درمان تحلیلی به فرد کمک میکند انگیزههای پنهان و ریشههای ناخودآگاه شخصیت خود شیفته را درک کند و به رشد هیجانی برسد.
۴. خانوادهدرمانی
به خانواده کمک میشود نحوه برخورد سازندهتری با فرد داشته باشند و از آسیبهای رابطهای جلوگیری کنند.
۵. نوروفیدبک
در ترکیب با QEEG میتواند الگوهای مغزی ناسازگار را تنظیم کند و در مدیریت خشم، حساسیت به انتقاد و اضطراب مؤثر است.
جلوگیری از بازگشت اختلال
برای جلوگیری از عود علائم، تمرینهای درمانی، مواجهه با انتقاد، افزایش تحمل ناکامی و بهبود مهارتهای ارتباطی ضروری هستند. افراد دارای شخصیت خود شیفته زمانی که تمرینها را ادامه میدهند، روابط سالمتری ایجاد میکنند و واکنشهای هیجانی آنها پایدارتر میشود. درمانگران کلینیک بروکا معمولاً برنامه پیگیری بلندمدت برای پیشگیری از بازگشت علائم ارائه میدهند.
نقش کلینیک بروکا
کلینیک بروکا با سالها تجربه در تشخیص و درمان اختلالات شخصیت، برنامههای تخصصی و چندلایه برای درمان شخصیت خود شیفته ارائه میدهد. استفاده از ابزارهای تشخیصی پیشرفته، جلسات درمان فردی، آموزش خانواده و روشهای نوین مانند بایوفیدبک و نوروفیدبک این مرکز را به یکی از مراکز تخصصی برجسته در این حوزه تبدیل کرده است. هدف اصلی درمانگران این است که فرد بتواند تصویری واقعیتر از خود بسازد، روابط سالمتری ایجاد کند و از چرخه ناکامی هیجانی خارج شود.
جمع بندی
اختلال شخصیت خودشیفته یکی از پیچیدهترین الگوهای شخصیتی است که اگر درمان نشود، میتواند روابط، کار و کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر جدی قرار دهد. با این حال، تشخیص دقیق، درمان علمی و پیگیری مستمر میتواند نتایج قابل توجهی ایجاد کند. بسیاری از افرادی که در کلینیک بروکا تحت درمان قرار گرفتهاند، گزارش دادهاند که با درک صحیح از الگوهای ذهنی خود و تمرینهای درمانی توانستهاند روابط سالمتر و پایدارتر ایجاد کنند. شناخت و پذیرش واقعیت نخستین گام برای هر فرد مبتلا به شخصیت خود شیفته است و با درمان تخصصی، میتوان مسیر جدیدی از رشد روانی و تعادل هیجانی را تجربه کرد.
برای دریافت مشاوره فرم زیر را کامل کنید.
در صورتی که در زمینهی بیماریهای روانی دچار مشکلی هستید میتوانید از طریق راههای زیر با ما در ارتباط باشید.
تلفنهای تماس
02144059537 و 09918975237
آدرس
تهران، فلکه دوم صادقیه، ابتدای جناح، خیابان مصطفی دهزویی، مجتمع سامان، بخش اداری، طبقه پنجم، واحد 5/2
