مشاوره و درمان
توانبخشی شناختی: بازسازی و ارتقاء توانایی‌های ذهنی
اردیبهشت
زندگی روزمره ما به طور مستقیم با عملکرد مغز و توانایی های شناختی ما در ارتباط است. توانایی هایی مانند تمرکز، حافظه، تصمیم گیری، حل مسئله، برنامه ریزی و کنترل هیجانات، نقش حیاتی در کیفیت زندگی ما ایفا می کنند.
توانبخشی شناختی شاخه ای از علوم اعصاب کاربردی و روانشناسی است که با هدف بهبود، بازسازی یا تقویت این توانایی ها طراحی شده است.
توانبخشی شناختی چیست؟
توانبخشی شناختی مجموعه ای از مداخلات درمانی، آموزشی و تکنولوژیک است که با کمک آن می توان عملکردهای شناختی مغز را بهبود داد یا تقویت کرد. روش توانبخشی شناختی به خصوص در افرادی که به دلایل مختلف (مانند آسیب مغزی، اختلالات روان‌شناختی یا کاهش عملکرد مغزی مرتبط با سن) دچار افت عملکرد شده‌اند، بسیار مؤثر است. اما جالب است بدانید که حتی افراد سالم نیز می‌توانند از آن برای بهینه سازی عملکرد مغز خود استفاده کنند.
حوزه های هدف در توانبخشی شناختی
توجه
توانایی تمرکز کردن روی اطلاعات مرتبط و نادیده گرفتن اطلاعات بی‌ربط. این حوزه خودش چند زیرمجموعه داره:
- توجه پایدار: تمرکز طولانی مدت روی یک فعالیت
- توجه انتخابی : تمرکز روی محرک خاص در حضور عوامل مزاحم
- توجه تقسیم شده: انجام هم زمان چند فعالیت شناختی
مداخلات: تمرینات شناختی رایانه ای، نوروفیدبک، تمرینات تمرکز ذهنی
حافظه
فرآیند ذخیره سازی، نگهداری و بازیابی اطلاعات.
- حافظه کاری: نگه داشتن اطلاعات برای پردازش کوتاه مدت (مثل به خاطر سپردن شماره تلفن)
- حافظه کوتاه مدت و بلندمدت: ثبت اطلاعات جدید، یادگیری مطالب، و یادآوری آن‌ها در آینده
مداخلات: تمرینهای تقویت حافظه، تحریک مغزی غیرتهاجمی، راهبردهای جبرانی مثل یادداشت‌برداری ساختاری
عملکردهای اجرایی
توانایی‌های سطح بالای شناختی که شامل:
- برنامه ریزی و سازمان‌دهی
- کنترل تکانه و بازداری رفتاری
- انعطاف پذیری شناختی (توانایی تغییر راهبرد ذهنی)
- تصمیم گیری و حل مسئله
مداخلات: تمرینات رایانه ای، فعالیت‌های مبتنی بر موقعیت واقعی، نوروفیدبک
سرعت پردازش
سرعتی که در آن مغز اطلاعات را دریافت، تفسیر و پاسخ‌دهی می‌کند. کاهش در این توانایی ممکن است باعث کند شدن در انجام کارهای ساده و خستگی ذهنی شود.
مداخلات: بازی‌های شناختی، تمرینات تایم‌دار، تحریک مغزی
زبان و عملکردهای زبانی
شامل درک گفتار، بیان کلامی، نام‌گذاری، و درک مطلب. این حوزه در بیماران با آسیب‌های مغزی (مثلاً در ناحیه بروکا یا ورنیکه) یا کودکان با اختلال زبان، بسیار مهمه.
مداخلات: تمرینات گفتاردرمانی شناخت‌محور، بازی‌های زبانی، بازسازی عملکردهای زبانی از طریق تحریک مغز
ادراک و مهارت‌های بصری-فضایی
توانایی درک و تفسیر محرک‌های دیداری، موقعیت اجسام در فضا، تشخیص چهره‌ها، و هماهنگی بین چشم و دست.
مداخلات: تمرینات بصری–فضایی، بازی‌های هماهنگی حرکتی، تمرینات چشمی-شناختی
تنظیم هیجان و خودکنترلی
توانایی شناخت و مدیریت هیجانات، کنترل خشم، اضطراب یا بی قراری. این حوزه به ویژه در اختلالات روان شناختی یا عصبی مثل ADHD، افسردگی، یا TBI مهمه.
مداخلات: بایوفیدبک، تمرینات ذهن آگاهی، نوروفیدبک و CBT
مهارت‌های اجتماعی
درک احساسات دیگران، همدلی، نظریه ذهن، و تعامل مؤثر اجتماعی. این حوزه در افراد با اوتیسم یا اسکیزوفرنیا اهمیت ویژه ای داره.
مداخلات: آموزش مهارت اجتماعی، تمرینات گروهی، نقش بازی (Role-playing)
اهداف توانبخشی شناختی
در کلینیک بروکا، ما بر اساس ارزیابی های دقیق شناختی و مغزی، برنامه هایی طراحی می کنیم که با هدف قرار دادن حوزه های خاص مغز، به این اهداف می پردازند:
- بهبود توجه و تمرکز
- تقویت حافظه کوتاه مدت و بلندمدت
- ارتقاء مهارت های اجرایی مانند برنامه ریزی، سازمان دهی و تصمیم گیری
- افزایش سرعت پردازش اطلاعات
- کاهش خستگی ذهنی و بهبود انگیزش
- تقویت مهارت‌های اجتماعی و کنترل هیجانات
چه کسانی می توانند از توانبخشی شناختی بهره‌مند شوند؟
- کودکان و نوجوانان با مشکلات یادگیری یا نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD)
- سالمندان با کاهش حافظه یا اختلالات شناختی مرتبط با سن
- افرادی که تجربه‌ی سکته مغزی، آسیب‌های مغزی یا جراحی‌های عصبی داشته اند
- بیماران مبتلا به افسردگی، اضطراب، وسواس یا سایر اختلالات روان شناختی
- دانشجویان، ورزشکاران یا افراد در موقعیت‌های شغلی پرچالش که قصد ارتقاء عملکرد مغز خود را دارند
ابزارها و روشهای توانبخشی شناختی در بروکا کلینیک
ما در کلینیک بروکا از ترکیبی از روشهای پیشرفته و ابزارهای تخصصی استفاده می کنیم تا روند توانبخشی برای هر فرد کاملاً اختصاصی و مؤثر باشد:
تمرینهای کامپیوتری شناختی
تمرین های شناختی کامپیوتری مجموعه ای از بازیها و فعالیت های طراحی شده با کمک نرم افزارهای تخصصی هستند که با هدف تقویت عملکردهای مغزی انجام می‌شوند. این تمرینها بر پایه پژوهش‌های علوم اعصاب و روانشناسی شناختی طراحی شده اند و هر کدام عملکرد خاصی از مغز مانند حافظه، توجه، سرعت پردازش، تصمیم گیری و عملکرد اجرایی را هدف قرار می‌دهند.
این تمرینها چگونه عمل می کنند؟
برنامه های تمرین شناختی معمولاً شامل فعالیتهایی هستند که فرد را وادار می کنند به طور متمرکز فکر کند، اطلاعات را پردازش کند، سریع واکنش نشان دهد یا اطلاعات را در ذهن خود نگه دارد. سیستم به طور خودکار سطح دشواری تمرینها را با توجه به عملکرد فرد تنظیم می کند تا همواره چالش برانگیز باقی بمانند و باعث تقویت تدریجی عملکرد مغز شوند.
نوروفیدبک
روشی مبتنی بر ثبت و بازخورد امواج مغزی. با استفاده از این تکنولوژی، فرد یاد می‌گیرد که چگونه عملکرد مغز خود را تنظیم و بهینه کند. نوروفیدبک در درمان ADHD، اضطراب، خواب، و حتی تقویت توجه بسیار مؤثر است.
تحریک مغزی غیرتهاجمی tDCS
روش‌هایی مدرن برای تحریک بخش‌های خاصی از مغز از طریق جریان‌های ضعیف الکتریکی، با هدف بهبود عملکرد شناختی و خلق‌وخو. این تکنیک‌ها کاملاً ایمن و بدون درد هستند.
بایوفیدبک (Biofeedback)
در این روش، فرد یاد می‌گیرد چگونه عملکردهای فیزیولوژیکی مانند ضربان قلب، تنفس، و تنش عضلانی را تنظیم کند، که به نوبه‌ی خود به بهبود تمرکز، آرامش ذهنی و کنترل هیجان کمک می‌کند.
تمرینات ذهن‌آگاهی (Mindfulness Training)
آموزش تمرینهای حضور ذهن و تمرکز در لحظه که در کنار توانبخشی شناختی به کاهش استرس، افزایش خودآگاهی و بهبود کارکردهای شناختی کمک می‌کند.
مشاوره روان‌شناختی و راهبردهای شناختی-رفتاری
کمک به فرد برای شناسایی الگوهای ناکارآمد ذهنی، یادگیری مهارت‌های حل مسئله ومدیریت هیجان‌ها، و افزایش انعطاف‌پذیری ذهنی.
مسیر درمان چگونه است؟
در بروکا کلینیک، فرآیند توانبخشی شناختی شامل مراحل زیر است:
- ارزیابی اولیه شناختی و روان‌سنجی
- تعیین نیازهای شناختی و مغزی هر فرد
- طراحی برنامه توانبخشی شخصی‌سازی‌شده
- استفاده از ابزارها و تمرینهای اختصاصی
- پیگیری، ارزیابی مجدد و تطبیق برنامه با پیشرفت فرد
چرا بروکا کلینیک؟
ما در بروکا کلینیک با تکیه بر علم روز، تکنولوژی‌های پیشرفته و تیمی متخصص در حوزه‌ی علوم اعصاب و روانشناسی، فضایی را فراهم کرده‌ایم که افراد بتوانند با اطمینان مسیر بهبود و ارتقاء عملکرد ذهنی خود را طی کنند.
توانبخشی شناختی فقط برای بازسازی نیست؛ بلکه می‌تواند دری به‌سوی شکوفایی ذهنی باشد.
برای دریافت مشاوره فرم زیر را کامل کنید.
در صورتی که در زمینه‌ی بیماری‌های روانی دچار مشکلی هستید می‌توانید از طریق راه‌های زیر با ما در ارتباط باشید.
تلفن‌های تماس
02144059537 و 09918975237
آدرس
تهران، فلکه دوم صادقیه، ابتدای جناح، خیابان مصطفی دهزویی، مجتمع سامان، بخش اداری، طبقه پنجم، واحد 5/2
